21. YÜZYIL YETERLİLİKLERİNE SAHİP BİREYLERİ TÜRKİYE’NİN MEVCUT KOŞULLARINDA EN KISA ZAMANDA NASIL YETİŞTİREBİLİRİZ?

GİRİŞ

Anlatacağım, açıklayacağım konulara başlamadan önce yöntem anlayışıma vurgu yapmak isterim. Ben her meselenin basit bir veçhesi olduğu kanaatine sahip olanlardanım. Çözümlerin de yerinden ve eldeki imkânlarla başlatılması gerektiği ilkesine inanırım. Amaca göre eldeki imkân ve şartların sürekli geliştirilmesini mümkün görenlerdenim. Özetle sizlere sunduğum bu çalışma bu bakış açısını gözeterek hazırlanmıştır.

Yaptığım bu açıklamaya göre anlatacağım konuyu iki sade cümle ile izah edebilirim.

1. Üniversitelerimizin tamamı ve bütün okullarımız 21. Yy. yeterliliklerini mevcut uyguladıkları eğitim sistemleri ile öğrencilerine kazandıracak niteliğe ve sistematiğe sahip değildirler.
2. Bu çalışma her yaş düzeyindeki öğrencilerimizin insana göre eğitim yaklaşımı ile yetiştirilebileceğini (üniversite öğrencileri dahil) ve 21. Yy. yeterliliklerini kazanabileceğini açıklayan eğitim uygulaması anlatmaktadır. Uygulamalar resmi müfredattaki dersler içerisinde 21. Yy. yeterliliklerini araç olarak kullanma özelliğine sahiptir. Eğitim uzmanları ve toplum eğitimsel dönüşümün uzun zaman alacağı şeklinde yaygın yanlış kanaate sahiptirler. Bu kalıp bir yargıdır ve doğru değildir. Bu yazıda insana göre eğitim nasıl yapılır ve 21. Yy. yeterliliklerine nasıl sahip olunur bu konu anlatılacaktır. Fakat burada insanın 3 temel yetisi değil, sadece insanın bilişsel yetileri ve onları 21. Yüzyıl yeterlilikleri ile nasıl kullanabileceği anlatılmaktadır. Duyusal ve duygusal yeterlilikler ile kinestetik beceriler konusu ele alınmayacaktır. Aslında onlar da bilişsel yeterliliklerle bir bütün olarak planlanmıştır. Şu anda herkes bilişsel yeterliliklere odaklandığı için bu yeterlilikler üzerinde durmayı şu aşamada gereksiz görüyorum.

Açıklayacağım eğitim sistemi, eğitimin temel girdi faktörleri üzerinden yapılacaktır. Nedir eğitimin en temel girdi faktörleri? Öğrenci, öğretmen, mekân, zaman, öğretilecek olan şey ve araç-gereçlerdir. Bu temel girdi faktörlerinin olması gereken özelliklerine bakarak uygulanan eğitim sistemini sorguladığımızda bugün uyguladığımız eğitim sisteminin yetersizliklerle dolu olduğu daha iyi fark edilecektir. Örneğin, öğrenmeyi öğrenme her öğrenci ve öğretmen için olmazsa olmaz konumunda bir beceridir. Fakat ülkede bu beceriyi sistemli olarak kazandıran tek bir yer yoktur. Mesela, YÖKAK’ın sitesinde öğrenmeyi öğrenme ile ilgili bir metin vardı. (Ben YÖK başkanına bu konuda yaklaşık 2 yıl önce yani 2023 şubatında iadeli taahhütlü posta ile durumu izah eden bir yazı gönderdim. Cevap gönderilmedi. Fakat söylediğim öğrenmeyi öğrenme ile ilgili yazı uzun süre orada durmuştu. Şu anda bu yazıyı yazarken tekrar kontrol ettim. Öğrenmeyi öğrenme ile ilgili metni kaldırmışlar. Fakat öğrenmeyi öğrenme ile ilgili yeni bir metin de koymamışlar. Yani bu durumda YÖKAK da üniversitelerimizde uygulanan öğrenmeyi öğrenme konusunda bir şey söylememiş olmaktadır.) YÖKAK’ın sitesindeki o metin ezber yazılmış ve eğitimin girdi faktörleri arasında korelasyon hesabı yapılmadan yazılmış bir metindi. Orada sadece olması gerekenler diyebileceğimiz fakat uygulanabilirliği imkansız olan dilek ve temennilerden ibaret bir metin vardı. Zaten şu anda ülke olarak özel üniversitelerin verdiği eğitim dâhil öğrenmeyi öğretecek eğitim uygulamalarına sahip değiliz. Maalesef gerçek budur. Eğitimin girdi faktörleri arasında korelasyon kurularak eğitim tartışması yapar isek söylediklerim daha da iyi anlaşılacaktır. Ayrıca eğitimin temel girdi faktörlerinin birbirleri ile nedensellik ilişkisi fark edilince insanın varoluş özelliklerine göre günümüz imkânları ile yeni bir sistem kurmanın şart olduğu herkes tarafından anlaşılacaktır. Eğitimin insanın varoluşsal özelliklerine göre yapılması ifademle kastettiğim şudur: İnsanın doğası gereği üç temel becerisi vardır. 1- Bilişsel becerileri, 2- Duyusal ve duygusal becerileri, 3- Kinestetik becerileri. İnsanın varoluşsal özelliklerine göre eğitimi kendi içinde bulunduğu şartlara ve imkânlara dayalı olarak bilişsel, duyusal ve duygusal ve bedensel becerilerinin her bir kişinin kendi özelliğinden hareketle gelişebileceği en üst düzeye yöneltme ve yönlendirme işi olarak tanımlıyorum.

Eğitim insanın kendini gerçekleştirme yolculuğunu yürümesine imkân veren en temel ihtiyacıdır. Günümüzün karmaşıklaşmış dünyasında iyi bir eğitim almadan insanın kendini gerçekleştirme yolculuğuna çıkması nerede ise olanaksızdır. Bu nedenle eğitim insana kendini gerçekleştirme koşulları hazırlayabilme yetisi ile başlar. İçinde yaşadığımız toplumun, dünyadaki hem cinslerimizin ve doğadaki yaşamdaşlarımızın yaşam kalitesi elde etmesine katkısı ile devam eder. Kişinin böyle bir etkiye sahip olabilmesi de ancak kendi çağının farkında olması ve sorunlarına çözüm üretebilmesi ile mümkün olur. Kişi ancak böyle bir farkındalık sahibi olursa az önce saydıklarımı yapabilecek becerileri gelişir ve yaratıcı niteliğe sahip olur. İşte bu yüzden konuyu mümkün olduğu kadar sade ve net anlatmaya çalışacağım.

Konuyu ele alış tarzım şu şekilde olacaktır. Öncelikle çağımızla ilgili insanlığın genel sorunları konusunda yapılan tespitlerden bir seçim yapacağım ve şu anda ülkemizde uygulanan eğitimin bu sorunların çözümüne neden katkı sağlayamayacağı hususunu belirteceğim. Sonra 21. Yy. yeterlilikleri nelerdir; bu hususlarla ilgili yazılmış makalelerden bir tanesini seçeceğim. Bu seçtiğim makale üzerinden 21. Yy. yeterlilikleri günümüz eğitim uygulamaları içinde neden hayat bulamaz bunun üzerinde duracağım. Sonra da nasıl bir eğitim sistemi kurmalıyız ki, 21. Yy. sorunlarına çözüm üretebilen ve 21. Yy. yeterliliklerine sahip bireyler yetiştirebilen bir sistem kurabilelim. Böyle bir eğitimin nasıl yapılabileceğini eğitimin girdi faktörleri ve 21. Yy. yeterlilikleri açısından izah edeceğim. Açıklayacağım eğitim sistemi kolaylıkla uygulanabilir özelliktedir. Eğer bir aylık örnek uygulama yapıldığı takdirde bir yılda nasıl bir sonuç üretilebileceği bir ay içinde önerdiğim ölçme araçları ile yaklaşık olarak hesaplanabilecektir. Çünkü yapacağımız çalışmalar öğrencileri günlük ölçebilen bir niteliğe sahiptir. Bu da 4 – 5 haftalık bir uygulama ile ürettiği sonuçları gözlemleme ve değerlendirme imkânı verecektir.