Büyük mutasavvıf olan Yunus Emre Hz.13. Yüzyılın son yarısıyla 14. Yüzyılın ilk çeyreğinde Orta Anadolu’da yaşayan gönül insanıdır. Biz bu yazımızda bu gönül insanın eserlerinden ve hakkında yazılmış olan eserlerden faydalanarak onun eğimle ilgili görüşlerini ana hatlarıyla belirtmeye çalışacağız.

  Eğitime yaklaşımı: İlim hiçbir zaman insana kendisini unutturmamalı, aksine onun kendi özünü bulmasına yardımcı olmalıdır. Oysa uygulamada, ilim insanı dünya hayatıyla o kadar meşgul etmekte ki onun kendini bilmesini ve öğrenmesini uzun yıllar engellemektedir. Bu açıdan Yunus Emre, insanı gerçeklik boyutuna ulaştırmayan sadece bu dünyada oyalanmasını sağlayan eğitim sistemine karşı çıkmaktadır

Yunus Emre’ye göre gerçeklik boyutuna sevgiyle ulaşılmakta, eğitimin en başnoktasının “Allah sevgisi” olduğu üzerinde durmaktadır. Şiirlerinde, beyitlerinde gördüğümüz sevgi içerikli temalar Yunus Emre’nin sevgiye dayalı eğitim felsefesini göstermekte ve bu sevgi temelli eğitimle hakiki eğitime nasıl varılacağını, manevi eğitimin temelinin nasıl atılacağı konularında yol göstermektedir.

Eğitim, yetişmekte olan insanların heyecan ve duygu yönünü doğru bir şekilde tanıyarak, dengeli bir şekilde geliştirerek ve özellikle de sevgi duygusunu birinci planda tutarak etkili bir hal almaktadır. Eğitimle ilgili konularda sevgi nazariyesinden bakarak çocukları eğitmek ve onların manevi dünyasına dokunmak oldukça önemli bir yaklaşımdır. Çünkü kâinatın yaratılışı da Allah’ın izninde “bilinmek ve sevilmek” Eğitimde öğrenirken, bilgi edinirken sevgiyi temele almak hem bilimi etkin kılacak hem de eğitim amacına ulaşmış olacaktır.

Yunus Emre’nin pek çok şiirinde görülen, Allah sevgisine bağlı olarak ortaya çıkan insan sevgisi, günümüzde en çok ihtiyacımız olan bir duygudur. Geçmişte Anadolu insanı hislerin en ulvi ve samimisi olan sevgiyle her türlü güçlükleri yenmekte, matemi ve sıkıntıyı yok ederek, hayatı zevkli ve yaşanmaya değer bir hale getirmektedir. Çünkü eğitim anlayışının temelinde sevgi duygusunu geliştirmek amaçlanmıştır

Yunus Emre’ye Göre Eğitimin Asıl Amacı: Eğitimin temeline sevgiyi yerleştirerek daha hoşgörülü ve etkin bir eğitim anlayışını benimsemektedir. Sosyal hayatın ayrıntılarıyla uğraşmak yerine kişiyi bireysel hayata ve tabiata yönlendiren, kişinin kendi özünü keşfetmeye çalışan bir eğitim anlayışı vardır.

Yunus Emre’ye Göre Eğitimin Önemi: Yunus Emre’ye göre yaratılan her şeyi Yaratan’dan ötürü sevmektir. Yunus Emre benimsediği eğitim anlayışıyla kâinatta ki her bir zerre de sevgiyi temaşa eden kişiler yetiştirmeyi hedeflenmekte, bu hedef doğrultusunda kişinin özünü keşfetmeye, özünü keşfederken sevgiyi en ince detaylarına kadar hissetmesinin önemi üzerinde durmaktadır.  Yunus Emre’nin eğitim felsefesinin özü sevgi temellidir.

         Yunus Emre’ye Göre Eğitim Metotları: Yunus Emre Hazretlerinin eğitim metodunu gözden geçirirsek bunun birkaç boyutunun olduğunu gözlemleriz Bunlar genel hatlarıyla şunlardır.

*Müzik: Yunus Emre’ye göre müzik dinlemek, anlatımdan çok daha etkindir. Kişinin ruhuna dokunduğu için manevi gelişimini hızlandırmakta, ilahi sevgi ve aşka götürmektedir. Dizelerinde kafiyeye özen gösterdiği görülen Yunus’un anlatımında müziksel öğelere de yer verilmiştir. Hatta Yunus Emre’nin pek çok dizeleri günümüzde ilahi yapılıp, eğitimsel bir metot olarak kullanılmaktadır. Şiir, şarkı ezberlemek çocukların çok hoşuna gittiğinden, Yunus Emre’nin şiirleri ezberletilebilir ve ahenklileri ilahi şeklinde söylenerek estetik bakış açısı kazandırılarak manevi eğitimde kullanılabilir.

*Sohbet: Sohbete “Dost Meclisleri” diyen Yunus Emre, kişiyi ruhsal açıdan olgunlaştırdığını ve Allah’a yaklaştırdığını söylemektedir. Dost meclislerinde oluşan manevi eğitim ortamları gönül eğitiminde, okumaktan çok daha etkilidir. İnsanların eğitilmesinde, onlara doğru yolun gösterilmesinde kullanılacak en etkili yollardan birisi de sözlü anlatımdır. Yunus Emre de dizelerinde sözlü anlatımın öneminden bahsetmiş, manevi eğitimde de kullanılan en etkili yollardan birisi olduğunu vurgulamıştır.

*Sevgi ve Aşk: Yunus Emre’ye göre en etkin eğitim ve terbiye aracı sevgidir. Çünkü kendisinin aşk ve sevgi ile yoğrulup, terbiye edildiğini söylemektedir. Aşk ile terbiye edilmek Yunus’un düşüncesinin en önemli yönlerindendir. 

*Değerler Eğitimi: Yunus Emre’ye göre insan ruhunun ancak erdemlerle donatıldığında Hakk’a yaklaşacağını düşünmektedir. Bu erdemlerin temelini; adalet, doğruluk, bilgelik ve hoşgörü oluşturmaktadır. Bu erdemlerle donatılan üstün ahlaklı bireyler ve ilahi aşka ulaşan kişiler O’nun ulaşmak istediği insan tipidir. 

Yunus Emre ve Çocuk Eğitimi: Yunus Emre’de ki eğitim anlayışının temelini Allah sevgisi üzerine inşa ederek ve bunu çocuk eğitimine indirgeyip bütünleştirerek göstermek gerekmektedir. Çocuğun kalbine hitap edebilmek için sınıfta sevgi temelli bir eğitim ortamı oluşturmak en önemli yoldur. Öğrencilerin kalbine hitap edebilmenin yolu eğitimcinin sevgi, güven, ümit, affedicilik ve merhamet temelli bir anlayış ve üslupla onlara yaklaşmasıdır. Sevgi ve şefkat iki sahada kullanılmalıdır; çocukluğunda büyükler tarafından sevilen insan, yetişkin bir duruma gelince başkalarına sevgi ve şefkat gösterecektir. Sevgi ortamında büyüyüp yetişen bir insan, güçlü olmak, mal – mülk edinmek isteklerini başarılı bir şekilde geliştirerek arzu ettiği hedeflere ulaşabilir.

 Yunus Emre’nin kendisi gizli fakat sevgi ışığı yüzlerce yıldan beri Anadolu’yu aydınlatan bir eğitim anlayışına sahiptir. Eğitim, insanlara bu sevginin öğretilmesidir. Evrende ki her şeyin, sevgi gücü ile nasıl oluştuğu, nasıl aktığı öğrenilerek, gerçek sevgiye ulaşma hedeflenmiş; eğitimin temel taşını sevgi oluşturmuştur.

 Sonuç olarak: Eğitimci yönüyle Yunus Emre hem kendi döneminde hem de bizim çağımızda eğitim dünyası için de bir bakış oluşturmaktadır. Eğitim düşüncesini şekillendiren sevgi yönü ağır basmaktadır. Yunus Emre döneminde ünlü ve sevilen bir insan olmakla birlikte, Türk halkını beyitleriyle eğiten her kesimden insana mısralarıyla ulaşan hem gönül adamı hem de nitelikli bir eğitimcidir. Yunus Emre, tüm kapıların sevgiyle açılacağını, tüm kalplerin sevgiye muhtaç olduğunu belirttiğini görmekteyiz. Özetle çağımızın insanın da eğitimde ihtiyacı olan sevgi değil midir?

Tarık TORUN